قالی ایران از شهرت جهانی برخوردار است؛
در این میان، برخی نواحی و مناطق از شهرت بیشتری در حوزه ی فرهنگی، هنری و صنعتی برخوردارند. منطقه ی چهارمحال و بختیاری از دیرباز در این حوزه ی هنری – تجاری، صاحب سبک و شیوه ی اختصاصی بوده است. تاریخ دقیقی از بافت فرش در این استان ذکر نشده اما به دلیل عشایری بودن استان می توان گفت: فرش این استان نیز همپای دیگر مناطق کشور، به خصوص فرش های عشایری قدمت دارد. قالی بافی با نقشه «در این منطقه سابقه‌ای بیشتر از یکصد و هشتاد سال ندارد. در این مدت بافنده بختیاری گرچه به کثرت سایر نقاط بافندگی ایران نبافت و به مرز‌های شهرت آنان نیز دست نیافت ولی همواره به دلیل دوام بافت و طرح‌های جالب، دست بافته‌های خود مورد استقبال و لطف خریداران متاع خود قرار گرفت و در بین طبقه اشرافی و قدیمی به خصوص در اروپا فرش‌های آن طرفداران پروپاقُرصی برای خود دست و پا کرد.
چالشتر یکی از قدیمی‌ترین و فعال‌ترین مناطق قالی‌بافی
روستای چالشتر در فاصله هشت کیلومتری غرب شهرکرد، مرکز استان چهارمحال و بختیاری به مدت چهار قرن مرکز حکومت و حکمرانی خوانین بختیاری بود که این موضوع تا دهه اول حکومت پهلوی تداوم داشته است. امروزه چالشتر یکی از مناطق شهرِ شهرکرد محسوب می‌شود. «چالِش تُر را مرکب از دو کلمه «چالش» و «تُر» می دانند. بنابر بیان صاحب برهان قاطع و دیگر فرهنگ ها «چالش» را به معنای جنگ، نبرد و «تُر» را به معنی میدان، محل و پسوند مکان بیان کرده اند. بنابراین چالش تر به معنای میدان جنگ می باشد.
چالشتر یکی از قدیمی‌ترین و فعال‌ترین مناطق قالی‌بافی با خصوصیات روستایی در چهارمحال و بختیاری می‌باشد که در این زمینه دارای شهرت جهانی است. «مهمترین ویژگی قالی چالشتر استفاده از مواد اولیه مرغوب و رنگرزی مناسب به همراه بافت ممتاز و منحصر به فرد می‌باشد. شادابی و زنده بودن طرح‌ها و رنگ‌های به کار رفته باعث به وجود آوردن یکی از زیباترین قالی‌ها شده است.
از معروف ترین قالی های چالشتر که شهرت جهانی در بازارهای فرش اروپا را به خود اختصاص داده و در همه جا آن را منسوب به چهارمحال می دانند، قالی های طرح خشتی این منطقه می باشد.
طرح‌های رایج قالی چالشتری
طرح‌های رایج قالی چالشتری عبارتند از: خشتی (ستون دار، پیاز، سرو، طاووس، چمن یه ور، خشت انگور، بید مجنون، جانوری)، قابی (سماوری، حقه ای، لوزی، بیضی، کوزه ای، قاب قوری)، نقشه بی‌بی‌باف، گلدانی، سرو و کاج، بید مجنون، لچک و ترنج (ترنجی)، گل مینا ، کف ساده، کلیل ترنج، ترنج خربزه ای، ترنج دار (اگر یک ترنج باشد لندنی و اگر دو تا ترنج باشد گل فرنگ).
مهم ترین طرح فرش چالشتر، خشتی است. علی رغم وجود بیش از 40 تا 50 نوع فرش خشتی امروزه شاهد طرح های بیش از حد تکراری خشتی هستیم. ترکیب کلی طرح های خشتی عبارتند از:
- خشتی لوزی (جدا شده با رنگ، جدا شده با خشت)؛
- خشتی محرابی؛
- خشتی غلط (نقش ترکیبی جدید که در حوزه اصفهان استفاده می شود).
- نگاره های رایج در قالی چالشتربته (بته سَرکَج، بته ماهی، بته جقه، بته کوتاه و بلند، بته دست به کمر)، درخت کاج (ساده و مطبق یا طبقه طبقه)، درخت سرو، درخت بید مجنون ، گل فرنگ، گل بادبزنی، گل شاه عباسی، محرابی، قیچی، گل نیلوفر، پرنده قهر و آشتی (دو پرنده پشت به هم) و فرشته (دو پرنده روبروی هم)، طاووس، طوطی، آهو، گوزن، درخت تاک یا انگور، گلدان و دستِ دلبر و…
«طرح گل مینا به واسطه ی رنگ سبز سیری که در متن خود به همراه دارد یکی از زیباترین طرح های اصیل چهارمحال می باشد.» .
در مناطق روستایی پیش می آید که بعضی اشکال کارکرد نگاره، ترکیب و طرح را دارند. مثل طرح و نگاره بید مجنون که به افراط در خشت های چالشتر استفاده می شود.
حاشیه های رایج منطقه نیز نگاره دهان اژدری، گل بادبزنی، «حاشیه گل فرنگ، حاشیه لندنی، تُنبان قری (نقشی شبیه شلیته) و شاخ گوزنی می باشد.
40 درصد تولید فرش دستباف چهارمحال و بختیاری از نوع قالی چالشتری است
بافندگان قالی چالشتر سالانه توانایی بافت 200 هزار متر مربع انواع فرش و گلیم را دارند که سهم قالی چالشتری حدود 40 درصد است.
در صورتی که این مقدار قالی بافته شود، ارزش تقریبی آن 60 میلیارد ریال خواهد بود. خریداران اروپایی(آلمان)، آمریکا و آسیایی(چین)، مهمترین مشتریان قالی چالشتر هستند.
درحال حاضر 90 هزار بافنده در چهارمحال و بختیاری بر روی 45 هزار دار قالی سالانه به طور متوسط یک صد هزار متر مربع فرش دستباف تولید می کنند که بیش از 85 درصد از فرش تولید شده، به کشورهای مختلف صادر می شود.
مهمترین ویژگی قالی چالشتر استفاده از مواد اولیه مرغوب و رنگرزی عالی است.
مواد اولیه و نوع بافت قالی چالشتر و طرح های متنوع سنتی، از عوامل توجه مشتریان داخلی به این اثر فاخر کشورمان است.
مهمترین ویژگی قالی چالشتر استفاده از مواد اولیه مرغوب و رنگرزی مناسب به همراه بافت ممتاز و منحصر به فرد است.
طرح‌های رایج قالی چالشتری، از انواع خشتی، ستون دار، پیاز، سرو، طاووس، چمن یه ور، خشت انگور، بید مجنون، جانوری، قابی سماوری، حقه ای، لوزی، بیضی، کوزه ای، قاب قوری، نقشه بی‌بی‌باف، گلدانی، سرو و کاج، بید مجنون، لچک و ترنج، گل مینا، کف ساده، کلیل ترنج و ترنج خربزه ای هستند.
